Wat is osteoporose?
Osteoporose betekent letterlijk: poreus bot. Osteoporose is in feite het proces van achteruitgang van de kwaliteit van uw botstructuur door te snelle botontkalking. Het ontstaat door een te snelle afbraak of een vertraagde opbouw van bot. Bij de meeste mensen wordt osteoporose pas ontdekt als ze een bot breken.
Risicofactoren voor het ontstaan van osteoporose
Op elke leeftijd kan osteoporose optreden, niet alleen bij ouderen. Er kan namelijk ook met het bot zelf iets mis zijn waardoor sneller osteoporose ontstaat. Naarmate u ouder wordt, groeit de kans op osteoporose. Erfelijke aanleg kan een rol spelen. Ook bepaalde ziekten of aandoeningen, zoals te weinig geslachtshormoon of een te hard werkende schildklier en het gebruik van bepaalde medicijnen zijn risicofactoren.
Vrouwen hebben meer kans op osteoporose, met name blanke en Aziatische vrouwen. Dit heeft te maken met de afname van oestrogenen (vrouwelijke hormonen) tijdens en na de overgang. Deze hormonen remmen namelijk de afbraak van botmassa. Ook de lichaamsbouw blijkt een rol te spelen: kleine, slanke vrouwen hebben een grotere kans op osteoporose.
Roken, eenzijdige voeding, overmatig alcohol- of koffiegebruik, onvoldoende lichaamsbeweging, ondergewicht en te weinig buitenlicht zijn ook factoren die de kans op osteoporose vergroten. Deze factoren hebt u uiteraard zelf in de hand.
Het voorkomen van botbreuken
Om een val te voorkomen kunt u diverse voorzorgsmaatregelen nemen. Zorg dat vloerkleden vastzitten, vermijd gladde vloeren in huis (bijvoorbeeld door een goede badmat in de badkamer) en zorg voor handvatten, leuningen en voldoende verlichting. Loop niet op sokken, gladde schoenen of hoge hakken. En let extra op als u slechtziend bent , slaap- en/ of kalmeringsmiddelen gebruikt óf als u last hebt van evenwichtsstoornissen.
Medicatie
Een arts kan kiezen voor een behandeling met medicijnen om te proberen het botverlies te stoppen of te vertragen. Bijvoorbeeld met een hormoonbehandeling of voedingssupplementen. De effecten zijn echter beperkt of van tijdelijke aard.
Wat kunt u zelf doen aan een goede botopbouw?
- Bewegen
Voor de opbouw van bot is dagelijkse lichaamsbeweging noodzakelijk. Met name bewegingen waarbij de botten het eigen lichaamsgewicht moeten dragen helpen daarbij. Denk aan: wandelen, traplopen, tennissen, joggen, tuinieren, dansen en in mindere mate fietsen en roeien. Het gaat niet om topprestaties, maar wel om regelmatig bewegen.
Probeer iedere dag minstens dertig minuten lichamelijk actief te zijn, dit kan een half uur aaneengesloten, maar mag ook bijvoorbeeld zes keer vijf minuten zijn. Als u twijfelt over de lichamelijke activiteiten die u nog kunt ondernemen, vraag dan om advies en begeleiding van een fysiotherapeut.
U kunt daar ook terecht voor een specifiek beweegprogramma dat aansluit bij uw mogelijkheden.
Gezond leven
Er zijn verschillende factoren die u zelf in de hand hebt. Zo kan een te laag lichaamsgewicht zorgen voor een minder goede botopbouw. Ook overmatig zout-, alcohol- en koffiegebruik en het roken van sigaretten verhogen de kans op snelle botontkalking. Voor de aanmaak van bot is calcium nodig.
Calcium zit vooral in zuivelproducten, groene bladgroenten, broccoli en noten. In het algemeen zijn drie à vier porties zuivel per dag voldoende. Om calcium uit de voeding te kunnen opnemen, heeft uw lichaam ook vitamine D nodig.
Ons lichaam maakt zelf vitamine D aan. Dit gebeurt in de huid onder invloed van zonlicht, daarom is het belangrijk dat u voldoende buiten komt. Verder zit vitamine D ook in (vette) zeevis, zoals haring en makreel, en in margarine, halvarine en boter.
Wat kan de fysiotherapeut betekenen bij osteoporose?
Bewegen heeft een gunstig effect op uw klachten. Maar veel mensen met osteoporose zijn juist geneigd minder te bewegen. Pijn en angst om te vallen kunnen hierbij een rol spelen. Uw evenwichtsgevoel kan afnemen waardoor u een groter risico loopt om te vallen en een bot te breken. Om u toch op de juiste manier in beweging te houden en bij te dragen aan het afremmen van de te snelle botontkalking kan de fysiotherapeut een belangrijke bijdrage leveren.
Behandeling en begeleiding
Het is heel belangrijk om te weten wat uw lichaam aankan. Uw fysiotherapeut helpt u om dat te ontdekken. Onder begeleiding leert u bij de alledaagse bewegingen uw lichaam op de juiste manier te belasten. Niet te weinig en zeker ook niet te veel. Ook doet u samen met de fysiotherapeut oefeningen om uw evenwichtsgevoel en coördinatievermogen te verbeteren.
Fysiotherapeuten hebben hiervoor speciale valpreventieprogramma’s ontwikkeld. Zo kunt u een val voorkomen. U voelt zich zekerder en dat komt uw zelfstandigheid ten goede.
Preventie en advies
Fysiotherapeuten hebben veel ervaring met patiënten die een verhoogd risico op osteoporose hebben en met patiënten die botbreuken hebben opgelopen als gevolg van osteoporose. Daardoor kan de fysiotherapeut een rol spelen bij vroegtijdige signalering en preventie van osteoporose en daaraan verbonden klachten.
De fysiotherapeut kan de nodige problemen voorkomen door voorlichting te geven en patiënten te begeleiden naar een verantwoord bewegingsgedrag en een actievere levensstijl.